Si ta dimë kur kemi rënë në dashuri?

Llojet e ndryshme të dashurisë: Dashuria pasive dhe aktive, dashuria me shikim të parë

Nëse pyesni dikë për ta përshkruar se si ndjehet kur bie në dashuri, ai ose ajo do t’ia u përshkruajë si diçka që tingëllon më tepër pasion seksual, i ngjyrosur me dëshirë dhe mani. Përsa i përket gjeneve tona, dëshira seksuale është vërtet thelbësore dhe kjo është një shtysë e fortë, kështu që pas një pasioni mund ta gjeni veten duke thënë, “mendova se kisha rënë në dashuri, por kjo nuk është dashuri – vetëm epsh”.

Nuk ka dallim mes veprimeve në një mënyrë të dashur kundrejt të qenit ‘në dashuri’.  Kjo përfshin atë që ne nënkuptojmë kur themi se të jesh në një marrëdhënie të mirë kërkon punë. Ndërsa të qenit ‘në dashuri’ tenton të tingëllojë pasiv, diçka që ne biem, mbi të cilën ne nuk kemi kontroll. Ndoshta kjo ndodh edhe me shikim të parë.

‘Dashuria në shikim të parë’, mund të përshkruhet më mirë si “transferim reciprok pozitiv erotik’. Transferimi është diçka që të gjithë ne e bëjmë: kjo është ajo ç’ka ndodh kur bëjmë supozime të pavetëdijshme për personin para nesh, duke u bazuar në përvojën tonë rreth njerëzve që kemi njohur në të kaluarën. Ne mund të kemi pasur një përvojë të konsiderueshme me një edukatore në fëmijërinë tonë, ndoshta një prind, një gjysh, apo një mësuese dhe më vonë mund të takojmë dikë që na sheh në të njëjtën mënyrë, flet me ritme të njëjta, ose shkakton të njëjtat ndjenja prej nesh dhe ne mund të ndjejmë atë që ne e quajmë ‘kimi’. Objekti origjinal i dashurisë nga e kaluara, madje mund të jetë zbehur nga kujtesa.

Me vetëdije ne mund të mendojnë se preferojnë një lloj të caktuar të personit, por ky është paragjykimi. Transferimi nuk është aq i vetëdijshëm, por mund të shkaktojë një ndjenjë që është provuar.

Por vetëm për shkak se ndjen diçka të njohur, nuk do të thotë se gjithçka është e mirë edhe në qoftë se ajo duket ‘e drejtë’. Kjo është arsyeja pse disa prej nesh kanë një model të rrëzuar për të njëjtin lloj të ‘gabuar’.

Transferimi është me të vërtetë pasiv dhe kjo është ndoshta arsyeja pse ne themi ‘bie’ në dashuri. Kur ne biem në dashuri, ne jemi duke “u transferuar”. Ndonjëherë ne biem me këmbët tona, por në raste të tjera, kur ndërhyn realiteti, transferimi zbehet dhe shfaqet dashuria. Ka faktorë të tjerë që ndikojnë në gjëra aspak romantike, si një sistem imunitar i pëlqyeshëm që instinktivisht e njohim nëpërmjet sistemeve tona të nuhatjes, ose simetria e fytyrës, e cila është themelore për instinktet që tregojnë shëndetin e mirë.

Pra, si mund të themi nëse është me të vërtetë dashuria ajo që ndjejmë? Në qoftë se e marim këtë ndjesi që kombinon obsesionin me tërheqjen seksuale, kjo nuk tregon domosdoshmërisht se personi që biem në dashuri është një njeri i mirë apo i duhuri për ne, kjo tregon vetëm se forcat e pavetëdijshme janë duke na detyruar që të shohim përmes një filtri që shtrihet jashtë realiteteve të papërshtatshme. Mirësia ka shumë pak të bëjë me dashurinë. Psikologët thonë, se askush nuk mendon kur bie në dashuri.

Është krejtësisht e mundur që ky transferim fillestar pozitiv mund të kthehet në një dashuri të thellë, më të qëndrueshme. Kur ndodh kjo, dashuria erotike bazohet në ndryshimin nga tërheqje seksuale drejt dashurisë së pjekur. Kjo zhvillohet gjatë një periudhe kohore afatgjatë ndërmjet çifteve dhe kërkon kompromis dhe kuptim. Ky lloj i dashurisë është i njohur ndonjëherë si pragma: kjo është kur pasiviteti i transferimit erotik shndërrohet në sjellje aktive të dëgjuarit, të kujdesit, dialog, vlerësim, ndikim reciprok dhe prioritar.

Megjithatë, në qoftë se ne nuk e përjetojmë kurrë transferimin që i bën njerëzit të shohin ëndrra me sy hapur dhe iu duket gjithçka e mërzitshme përveç të dashurit, jemi duke mashtruar veten, ndërsa gjenet tona do të luanin me ne. Kjo nuk na pengon të përmbushim marrëdhënie romantike bazuar në vlerësim dhe veprim në vend që të kalojmë direkt në transferim. Martesat me mblesëri funksionojnë pikërisht për shkak të angazhimit të të dy partnerëve për të vepruar në mënyrë të dashur.

Ne mund të ndjejmë një përfshirje erotike që është gjithashtu nën transferim, e cila vendos në një mënyrë me takt për të mos vepruar, por për të qëndruar me personin e interesuar.

Ka shumë lloje të tjera të dashurisë dhe kjo është konfuze, sepse ndryshe nga grekët dhe romakët e lashtë, tashmë ne përdorim një fjalë për dashurinë, ndërsa ata ishin më eksplicitë.

Ja disa shembuj:

• Filia, një ndjenjë e thellë por zakonisht jo-seksuale intimiteti mes miqve të ngushtë dhe anëtarëve të familjes. Ajo gjithashtu mund të manifestohet si një lidhje e thellë, zhvilluar nga njerëz që kanë punuar së bashku apo që kanë kaluar një përvojë dramatike apo emocionale së bashku.
• Ludus, një formë më e gjallë afeksioni që sgfaqet në “marrosjen” rreth dikujt dhe flirtim.
• Agape, nëse ndjeni dashuri për të gjithë njerëzimin, një dashuri më e përgjithësuar.

Filautia, një mënyrë për të dashur një tjetër, që është dashuria vetë. Kjo nuk është aq egoiste si fjala që përodrim sot: Dashuri. Aristoteli zbuloi, (siç këshillon edhe çdo psikoterapist) se, në mënyrë që të kujdesemi për të tjerët ne duhet të jemi në gjendje për t’u kujdesur për veten.

Pra, dashuria nuk është vetëm një emocion jo-specifik që luan një lojë të pakuptimtë me ne. Nuk është thjesht diçka që biem në mënyrë pasive. Ajo mund të përbëhet nga shumë gjëra: erotike dhe pragmatike. Ajo mund të jetë gjithashtu thellësisht intime ende jo-seksuale, siç parashikonin të lashtët Filia. Ajo mund të jetë Koket, Argëtim dhe Ludike, ose dashuria jonë mund të ndjehet universale apo Agapike.

Dashuria nuk është statike. Ndjenjat e dashurisë vijnë dhe shkojnë ashtu si ndjenjat e trishtimit ose lumturisë. Ajo është angazhim që nuk heziton.Klisheja e vjetër, “Të dua, por nuk kam rënë në dashuri me ty”, përshkruan një tranzicion nga një lloj i dashurisë në tjetrin. Ajo çfarë me të vërtetë do të thotë është “Unë dua të qëndroj edhe pak tek dashuria erotike dhe nuk jam ende gati për dashuri pragmatike”. Por, kur jemi të gatshëm për më shumë se erotizëm, ne mund të ushqejmë dashurinë dhe ndjenjat seksuale me botët më të dobishme të dashurisë: pragmatike dhe filiatike.

Psychologytoday.com |  Philippa Perry