INTERVISTA/ Fatos Lubonja: Arrestimi i Berishës nuk zgjidh gjë, duhet nisur nga prangosja e oligarkëve brenda PS-së

Intelektuali i njohur shqiptar, Fatos Lubonja, i është përgjigjur Rexhep Qosjes, i cili para pak ditësh tha se Lubonja merr për bazë publicistët, studiuesit që janë miq të Serbisë, kur flet për historinë dhe politikën. Lubonja ka argumentuar të kundërtën, duke thënë se autorët në të cilët mbështetet pikësëpari janë miq të krejt botës.

“Më vjen keq të them, por Qosja ushqen kulturën e vjetër të bazuar mbi teoritë e konspiracionit”, ka thënë Lubonja.

Në intervistën për gazetën Express, Lubonja ka folur edhe për debatin rreth figurës së ish- presidentit Ibrahim Rugova, refuzimin që Shqipëria bëri për shkatërrimin e armëve kimike, për mundësinë e arrestimit të Sali Berishës, si dhe problemet me të cilat përballen sot shqiptarët.

Shkrimtari Rexhep Qosja në një intervistë tha se Fatos Lubonja mbështetet shumë tek studiues dhe publicistëgjermanë, grekë, italianë, francezë, që janë miq të Serbisë, kurflet për politikanët ose, siç tha ai, kur “bën demitizimin”e historisë dhe politikës. Me këtë rast është përmendur shkrimi i juaj në “Sudosteuropa Mittelungen”, për Ramush Haradinajn, që kishte nxitur shumë reagime? Cila është përgjigja juaj?

E ndaj prononcimin e Qoses në dy pjesë. Në të parën ai mbron të drejtën time të fjalës duke kritikuar sulmet banale që u hodhën ndaj meje në Kosovë pas shkrimit mbi Haradinajn si dhe mbron rolin e intelektualit që dekonstrukton mitet, duke i përpjekur të luftojë kësisoj kundër “pushtimit shpirtëror” dhe “manipulimit të njerëzve”. E për këtë do e falënderoja krejt sinqerisht nëse nuk do të shihja se në pjesën e dytë në një farë mënyre ai e zhvleftëson këtë punë pasi, sipas tij, dekonstruktimin e paskam bërë duke u bazuar në studiuesqë janë miq të Serbisë.

Së pari ve në dukje se dekonstruktimin e miteve nacional – komuniste, mbi të cilët u ndërtua ideologjia e pushtetit të Hoxhës, unë e kam ndërmarrë – me një frymë kritike antiautoritare në emër të emancipimit, lirisë dhe të së vërtetës, – pas një pune të gjatë, më së pari me vetveten. Frymën kritike ndaj këtyre miteve e kam zhvilluar hap pas hapisi rezultat i refleksionit mbi realitetin shqiptar duke përdorur sigurisht dhe filtrin e leximit të mjaft autorëve që në kohën e Hoxhës kanë qenë të ndaluar, pikërisht se të vërtetat e tyre nuk përputheshin me të vërtetat e ideologjisë në fjalë. Dhe këtu nuk e kam fjalën vetëm për autorët e historisë shqiptare, por për filozofë, psikoanalistë, historianë, shkrimtarë etj. Dua të them pra seproblemi i dekonstruktimit të miteve ka të bëjë më së pari me filozofinë e kohëve moderne dhe post-moderne (së paku që nga Niça që shpalli vdekjen e Zotit e këtej) për të arritur tek post-strukturalistët e dekonstruktivistë të tillë si Derrida apo Foucault të cilët janë marrë me problemin e madh të lidhjeve midis pushtetit dhe njohjes. E këta emra janë miq të të gjithë botës, më duket, jo vetëm të serbëve. Po ashtu kur bëhet fjalë për studimin e historisë nuk mund të mos përmend emrat e veprat e Hobsbaëm, Anderson, Gellner, Bauman etj. (edhe këta miq të të gjithë botës) tek të cilët janë bazuar edhe studiuesit që janë marrë më konkretisht me Shqipërinë si Nathalie Clayer apo Oliver Schmitt psh.. Kur bëhen fjalë për historinë dhe identitetet kombëtare – që janë edhe tema jonë e nxehtë e debatit – këta nuk e shohin historinë si një kontinuitet teleologjik që zgjat në shekuj drejt një synimi të caktuar – siç na e kanë mësuar ne – por si një varg rastësish dhe diskontinuitetesh që ndërtohen sipas rrethanave. Po ashtu identitetin nuk e shohin në njëjës por në shumës dhe jo sipas një qasjeje esencialiste; çka do të thotë se – për t’iu referuar psh. identitetit shqiptar – ata nuk e shohin shqiptarinë si një bërthamë e ngurtë e pandryshueshme qysh në krye të herës, por si konstruksion i lëvizjes nacionaliste (shqiptarizmës)të shekullit XIX, madje në një proces dyshimi sipas rrethanave gjeopolitike. Reaksioni kundër tyre ka ardhur pikërisht pse në thelb janë ndeshur dy metodologji. Historiografët dhe intelektualët shqiptarë më së shumti, të mbrujtur me metodologjinë e vjetër, kanë reaguar për të mbrojtur “bërthamën e ngurtë”, në fakt veprën e tyre që ka përcaktuar këtë bërthamë. Mua duke lexuar prononcimin e Qoses më erdhi menjëherë ndërmend parathënie e librit “Historia e Shqiptarëve” e shkruar nga Oliver Schmitt, i cili, kur flet për studiuesit dhe historianët shqiptarë shkruan se këta i ndajnë studiuesit e huaj në pro dhe antishqiptarë.

Së dyti besoj se jetojmë në një kohë kur një studiues serioz mund të jetë mik i serbëve, por edhe i shqiptarëve njëherësh, emadje unë jam ndër ata që mendojnë se edhe shqiptarët e serbët duhet të normalizojnë marrëdhëniet e tyre duke filluar që nga pastrimi i leximit të historisë së tyre të përbashkët nga fryma nacionaliste. Nuk besoj se sot ka studiues seriozë perëndimorë që i dedikuakan vite të jetës së tyre shkencës së historisë që e bëkan këtë për t’i shërbyer një shteti kundër një tjetri. Më vjen keq të them, por Qosja ushqen kulturën e vjetërtë bazuar mbi teoritë e konspiracionit. Dhe ajo që është e hidhur në këtë pohim të Qoses është fakti se studiues e historianë të tillë, që i kanë kushtuar vite të tëra jete historisë së Shqipërisë si Oliver Schmitt apo Nathalie Clayer, për të shkruar libra aq të vyer siç janë “Në fillimet e nacionalizmit Shqiptar”, “Arbëria Venedikase” apo “Skënderbeu” në vend se sot të jenë të nderuare librat e tyre të bëhen pjesë e studimeve në universitetet tona janë bërë pre e sulmeve të bazuara në teori konspiracioni me rezultat mbajtjen e shqiptarëve, veçanërisht të rinjtë, pikërisht nën atë që vetë Qosja e quan “pushtim shpirtëror” e “manipulim”.

Përsa i përket rastit Haradinaj përsëri mund të them se Carla del Ponte, psh., të cilës i jam referuar, nuk njihet kurrsesi si proserbe, përkundrazi serbët e kanë akuzuar si antiserbe duke e etiketuar edhe me fjalën “kurvë” për aktivitetin e saj në Hagë.

Z. Qosja heziton të flasë për probleme madhore të Kosovës siç janë korrupsioni dhe krimi i organizuar, për shkak të afërsisë me pushtetin aktual. Por kur është fjala për zhvillimet në Shqipëri tashmë dihet diskursi i tij prej militanti të Partisë Socialiste? Si e komentoni këtë?

Duke u nisur edhe nga përvoja në Shqipëri mund të them se kemi të bëjmë me një fenomen të njohur që e kemi kaluar të gjithë në këto demokracitë e reja që po ndërtojmë. E kam fjalën për rreshtimin e intelektualëve, gazetarëve, shoqërisë civile në një llogore apo në një tjetër të pushtetit politik – ndoshta pse thellë thellë aspirojnë edhe ata pushtetin dhe jo të vërtetën. Personalisht sa zhgënjimet e vazhdueshme me politikanët aq edhe ruajtja e vizionit tim për botën më kanë bërë të distancohem nga kjo praktikë. Mund të mbështetësh një forcë politika apo një tjetër për aq sa morali dhe vizioni yt i botës shkojnë bashkë me të përndryshe duhet dalë nga ajo llogore. Kush mbetet nuk bën më rolin e intelektualit të angazhuar, por të militantit dhe fanatikut ose, edhe më keq, të atij që ka bërë kompromise mbi moralin dhe vizionin e tij për ndonjë interesa banal. Në kushte kur ndodhemi ne, si këtej edhe andej kufirit, me klasën e korruptuar politike që kemi sa në një krah edhe në tjetrin mendoj se ajo që kemi më së shumti nevojë është forcimi i rolit të arbitrit midis pushtetarëve politikë në formën e forcimit të drejtësisë, medieve dhe shoqërisë civile.

Përsa i përket shprehjes së opinioneve për dinamikat e brendshme ndërpartiake përtej kufirit personalisht mendoj se duhet të jemi të rezervuar pasi nga mosnjohja e mirë dhe në detaje rrezikojmë të gabojmë në gjykim apo edhe të keqpërdoremi.

Në prononcimet e tij, Qosja ka shfaqur shpesh konsiderata për regjimin e diktatorit Enver Hoxha…Ai ka thënë se regjimi Hoxhës”i ka dhënë popullit shqiptar një dinjitet ndërkombëtarisht të njohur dhe kjo nuk është diçka e parëndësishme”. Si e komentoni këtë?

Unë bëj pjesë ndër ata që degradimin dhe të keqen që po ndodh sot në Shqipëri, që ka shkaktuar edhe mungesën e dinjitetit ndërkombëtar të Shqipërisë, e shoh kryesisht si pasojë të së djeshmes, si anën tjetër të medaljes së atij regjimi. Madje metaforikishte këtë që po ndodh sot e kam quajtur kalbëzim i kufomës së madhe të komunizmit. Ka një pjesë që e kanë konsideruar komunizmin tonë si periudha e modernizimit të vendit – paçka se ky ishte i një trajte shumë të ashpër. Unë në këtë pikë pajtohem me studiuesin kroat Rogic që e quan edhe për Jugosllavinë atë periudhë “modernizim paradoksal” që kërkonte të krijonte më një anë një modernizim në thelb të tipit borgjez e më anë tjetër të shkatërronte klasën borgjeze e atë të mesme dhe vlerat e saj; që kërkonte të bënte industrializimin dhe urbanizimin pa individualizmin, pronën privatedhe tregun e lirë që e sollën atë në Perëndim.Ja psh. një nga pasojat më të rënda të komunizmit tek ne sipas meje ishte zhveshja e njerëzve nga personaliteti dhe nga përgjegjshmëria individuale ndaj komunitetit sepse ishte shteti që merrte përsipër edhe t’i formonte njerëzit sipas modelit të tij edhe të merrte të gjitha përgjegjësitë për komunitetin. Kjo bëri që njerëzit të mos ndërtojnë dot instrumente përgjegjësie ndaj të tjerëve, të mos dinë të krijojnë komunitet me forcat e tyre. Ana tjetër e medaljes të këtij njeriu të papërgjegjshëm ndaj të tjerëve, është pikërisht kapitalizmi që po ndërtojmë. Duke mos pasur asnjë përvojë dhe asnjë instrument ndërtimi të komunitetit, njeriu shqiptar, në mungesë të shtetit paternalist, shpërtheu në një individualizëm ekstrem, me pasoja katastrofike, pothuaj të pandreqshme, për shoqërinë, e, përballë këtyre pasojave kërkon të ndërhyjë një shtet si ai i komunizmit pa e kuptuar se shteti i sotëm duhet të jetë ai vetë.

Edhe përsa i përket dinjitetit të popullit shqiptar në atë kohë mund të them se eksodi masiv i shqiptarëve në vitet 90 – 91 tregoi se ku ishin katandisur realisht shqiptarët në atë regjim. Të përdorësh fjalën “populli” për këtë grumbull individëve pa shoqëri dhe t’i japësh këtij konotacion pozitiv më duket metodë e vjetër. Vetë preferoj të përdor fjalën shoqëria dhe sipas meje Qosja gabohet kur thotë se shoqëria shqiptare e asaj kohe paska pasur dinjitet tek të huajt. Më së shumti të huajt nuk e kanë njohur atë pasi kemi qenë të izoluar nga bota dhe kur e njohën u zhgënjyen. Besoj se një zhgënjim i tillë u ka ndodhur edhe shumë shqiptarëve të Kosovës që kishin idealizuar Shqipërinëe Hoxhës.

Bashkë më Adem Demaçin , Qosja ditëve të fundit por edhe më herët e kanë shpallë tradhtar Ibrahim Rugovën. Cili është vlerësimi juaj për Ibrahim Rugovëndhe pse mendoni se Demaçi dhe Qosja insistojnë në këtë temë?

Nga sa e njoh unë realitetin kosovar ashtu si në Shqipëri edhe tek ju ka dy llogore politike të ndara nga një armiqësi sa e thellë, kur është fjala për propagandën kundër njëri tjetrit, aq edhe e cekët, kur bëhet fjalë për programet politike apo ideologjike që s’kanë thuajse diferencë nga njëri tjetri (dalloj në Kosovë Vetvendosjen që më duket në llogoren e vete tretë me program më të dallueshëm nga dy forcat kryesore). Kjo ka bërë që të dy palët kryesore në luftë me njëra tjetrën të ngrenë edhe mitet e tyre. Kështu LDK-ja ka ngritur mitin e Rugovës kurse partitë e lindura nga UÇK-ja mitin e Adem Jasharit që mishërohen edhe me historitë e veprat monumentale që u janë ngritur këtyre. Sipas mendimit tim të dy këta mitizime janë groteske për nga stërmadhësia dhe monumentaliteti që pretendojnë të shfaqin dhe janë një fyerje sa për shijet estetike edhe përrealitetinasaj që ata kanë qenë por edhe për frymën e kohës që jetojmë. E them këtë sepse që në kohën e demokracisë piedestalet e larta dhe figurat heroike janë zëvendësuar me vepra shumë më tokësore, ku ndarja midis heroit dhe njeriut të thjeshtë është shumë më e padukshme. Siç e shoh unë Qosja e Demaçi kanë reaguar kundër këtij mitizimi të Rugovës – dhe me të drejtë – por sipas mendimit tim do të duhej të kishin reaguar edhe për ata monumente që ka ngritur UÇK-ja që na kujtojnë veprat e socrealizmit shqiptar. Ne kemi në Tiranë një monument të Adem Jasharit që, kur e sheh, të duket sikurskulptori ka përdorur kallëpin e trupit të një partizani nga ata që bëheshin në kohën e Enver Hoxhës dhe i ka vënë kokën e Adem Jasharit, që edhe ajo tenton t’i shëmbëllejë skulpturave të rilindësve – duke plotësuar kësisoj tamam figurën e heronjve të nacional – komunizmit. Është e qartë se këto monumente janë ngritur në fakt në shërbim të pushteti të të gjallëve dhe flasin më shumë për ta se për të vdekurit që paraqesin.

Edhe diçka më bën përshtypje në këtë debat:vazhdimi i matjes së punës së intelektualëve vetëm me atë që kanë bërë kundër armikut për atë që quhet “çështja kombëtare”.Sipas meje ka ardhur koha të fillojë të çmohet një tjetër tip intelektuali: ai të cilit i matet kontributi me atë çka ka bërë për shoqërinë, për kulturën, për çlirimin e njeriut shqiptar nga “armiqtë” që i kemi brenda neshtë tillë si injoranca, prepotenca, arroganca, ndaj të tjerëve, por dhe individualizmi korrupsioni; tipi i intelektualit që nuk pretendon të jetë fitimtar i të sotmes duke u bërë baba i kombit, por që është i vetëdijshëm për dimensionin e tij tragjik prej humbësi kur thotë disa të vërteta që s’i pëlqejnë shumicës apo e provokon shoqërinë me synim që t’i hapë shtigje të reja mendimi dhe njohjeje, mënyra të tjera të menduar dhe të shkuari të botës dhe të vetvetes.

Shqipëriame një traditë shtetërore 100 vjeçare ballafaqohet me probleme të tmerrshme. Bashkë me Kosovën ajo radhitet me vendet më të varfra dhe më të korruptuara të kontinentit. Pse ka kaq prapambeturi në dy shtetet shqiptare?

Sipas meje shqiptarët kanë nevojë të hulumtojnë shumë më me seriozitet shkencor shkaqet e prapambetjes së tyre. E them këtë edhe me frymën e dekonstruktimit të miteve për të cilët fola në fillim. Sepse një nga mitet historike që duhen dekonstruktuar, sipas mejë, është edhe ai shumë i përhapur mes shqiptarëve – sipas të cilit në këtë gjendje na ka lënë 500 vjet errësirë e “pushtimit osman”.Sipas meje më së pari duhet të përcaktojmë se çfarë kemi parasysh kur flasim për “prapambetjen” shqiptare. Unë shoh si shfaqjen më të dukshme të prapambetjes paaftësinë e shqiptarëve për tu ngritur mbi egoizmin individual e klanor e për të ndërtuar, pra, komunitetin. Një nga shkaqet kryesor të saj ka qenë izolimi, mungesa e kontaktit me qytetërimet e kulturat e tjera, por edhe mungesa e kontaktit mes vetit. Këtë e them se po të vesh re historitë e qytetërimeve do të vesh re se zhvillimet e tyre më së shumti kanë qenë rezultat kontaktesh me të tjerët. Lidhur me këtë, meqë ra fjala për sundimin osman, po të vesh re atje ku kanë shkelur osmanët do të gjesh qytetet dhe fshatra me ndërtime afër e afër me njëri tjetrin kurse atje ku ka mbetur shqiptari “i pastër” edhe shtëpitë janë një këtu e një atje dhe në vend të shtetit e ligjit gjithçka është rregulluar nga kanuni.

Izolimi i shqiptarëve pastaj ka pasur disa aspekte. Mund të flitet për izolim natyror, kur kemi parasysh zonat e thella ku nuk kanë arritur as rrugët dhe as osmanët dhe as kristianët. Mund të flitet për qënien e shqiptarëve një popull i vogël në numër me një gjuhë që nuk i përket një familjeje popujsh. Mos harrroni se deri në prag të Luftës së Dytë kemi qenë 90% analfabetë. Ideja se ne paskemi qenë një popull i madh e me të kaluar të ndritshme që jo vetëm ka marrë nga qytetërimet e mëdha fqinje, por edhe u ka dhënë atyre – siç kanë predikuar akademikët tanë – sipas mejë është një nga ata mite që duhen dekonstruktuar për të njohur më mirë vetveten e në këtë rast edhe shkaqet e prapambetjes. Megjithatë kur bëhet fjalë për izolimin sipas meje më i rëndi dhe më fatkeqi ka qenë izolimi komunist. Sepse koha e izolimit komunist të shqiptarëve ishte koha e përparimit më të shpejtë të botës edhe për shkak të zhvillimit të mjeteve të komunikimit.

Shqipërisë iu refuzua kandidatura nga Bashkimi Europian. Në arsyetimet që i dëgjuam nga vendet anëtare të BE’së u kërkua që Tirana të bëjë më shumë në luftën kundër korrupsionit dhe në çështje që kanë të bëjnë me ekonominë e vendit?A mendoni se Shqipëria mund ta marrë statusin e vendit kandidat për anëtarësim në BE në qershor?

Për mua është ekzagjeruar shumë me këtë debat mbi statusin dhe ky ekzagjerim është një tregues më shumë i mosmeritimit të statusit.Unë mendoj se duhet folur më pak për statusin dhe më shumë për çka duhet bërë që në Shqipëri të ndërtohet një shoqëri me vlera evropiane që me një frazë të vetme do ta quaja ndërtim i një shteti të së drejtës që do të thotë një shtet ku në pushtet është ligji dhe jo një mafie politike apo një tjetër me në krye padrinon e radhës.E ne jemi shumë larg kësaj dhe bota e di këtë prandaj na refuzoi. Prandaj na duhet të punojmë për këtë dhe jo të merremi gjithë kohën me a do na jepet apo jo statusi dhe kush e ka fajin apo meritën për këtë.

Kohëve të fundit është përfolurmundësia e arrestimit të ish -Kryeministrit Sali Berisha për shkak të abuzimeve me pushtetin, që më tepër vjen si një kërkesë e europianëve. A është në gjendje shteti shqiptar ta përballojë arrestimin eventual të Berishës?

Sipas mendimit tim shteti shqiptar nuk është në gjendje pasisë pari, Berisha, në kuptimin e politikanit që ai përfaqëson, është modeli i shumicës të politikanëve që kemi në Shqipëri dhe, se dyti, sepse ky model nuk është një çështje personi por është produkt e njëherësh përfaqësues i një sistemi që ne kemi ngritur. Pra jo vetëm Berisha, por edhe Nano edhe Rama edhe Meta (për të përmendur ata më të njohurit) më shumë sesa diferencat kanë të përbashkët ngjashmëritë: faktin se janë përfaqësuesit e këtij sistemi oligarko – mafioz. Në një shkrim i kam krahasuar me “kukullat në skenë”fijet e të cilëve i tërheqin “oligarkët në prapaskenë.” Shteti shqiptar, ku kam parasysh edhe prokurorinë e gjykatat, është i kapur prej tyre ashtu sikurse edhe mediet e shoqëria civile prandaj zor se do të mund të ndodhte një akti i tillë. Pas zgjedhjeve, në ato dy muaj që i kishin mbetur, Berisha dhe të tijtë, në mënyrën më të turpshme, morën vendim t’i marrin publikut godinën e Shtëpisë Qendrore të Oficerëve dhe ta bëjnë seli të Partisë Demokratike. Socialistët na premtuan se kur të marrin qeverisjen do t’ia kthejnë publikut, por sot as bëhet fjalë për këtë sepse kjo konsiderohet si një sulm antidemokratik ndaj opozitës. Jemi në një situatë pra ku që qenit politikan është garant i sigurisë dhe pandëshkueshmërisë së grabitësve. Të njëjtën mbrojtje kanë pasur edhe Nano, Rama, Meta etj. në opozitë. Prandaj kur Edi Ramës i është dashur të justifikojë aleancën me Ilir Metënka deklaruar se e keqja nuk janë njerëzit, por sistemi. E njëjta logjikë mund të përdoret edhe për Berishën. Por edhe nëse Berisha përdoret si “kokë turku” për tua servirur në tepsi evropianëve dhe shqiptarëve të zemëruar pak gjë do të ndryshojë po nuk u bë një operacion i gjerë çrrënjosjeje të sistemit. Do për këtë të duhej shumë më tepër që të bindeshim se po ndryshon diçka seriozisht në luftën kundër sistemit: më së pari goditja e oligarkëve të shumtë që janë brenda gjirit të Partisë Socialiste.

Cili është vlerësimi juaj për punën e qeverisë së re shqiptare. A ka indikacione që mund ketë ndonjë përmirësim, të ketë qeverisje normale të shtetit…?

Besoj se pjesërisht u përgjigja në pyetjen para kësaj. Kam ndjesinë se disa fenomene abuzimi me pasurinë publik dhe territorin që u bënë krejtësisht skandaloze me Berishës do të frenohen. Por mbeten shumë të panjohura për të ardhmen që lidhen me atë se a mund ta ndryshojnë një sistem korruptiv ata që e kanë ngritur vetë; si do të reagojë sisteminëse këta vërtet duan ta ndryshojnë dhe po ashtu se sa janë shqiptarët të përgatitur për të jetuar në një sistem që nuk ushqehet nga paraja e pisët dhe krimi, por nga puna e ndershme dhe respekti ndaj ligjit.

Në Kosovë pothuajse është e paimagjinueshme që politikanët t’i thonë jo Ambasadës së SHBA’ve, ndërsa Kryeministri Edi Rama refuzoi shkatërrimin e lëndëve kimike të Sirisë në territorin shqiptar. Bëri mirë apo bëri keq?

Më vjen keq por keni informacionin e gabuar nëse mendoni se ishte Rama që refuzoi shkatërrimin e armëve kimike në territorin shqiptar duke u thënë “jo” amerikanëve. E vërteta është se Rama ishte i vetmi që u kishte thënë “po” amerikanëve ndërkohë që nuk ishte konsultuar me askënd, as edhe me të vetët, por kishte marrë një vendim krejt personal për t’i pranuar ato duke ia mbajtur të fshehtë njerëzve. E vërteta është se ne e mësuam se do të na vinin armët kimike nga mediet e huaja dhe për fat u organizua shoqëria civile dhe mediet që kësaj radhe, përballë një rreziku dhe poshtërimi të tillë, nuk panë as ngjyrat partiake. Ky reagimi i fuqishëm i njerëzve bëri që opozita që i kishte premtuar Ambasadorit Amerikan një lloj heshtjeje, si dhe mjaft politikanë të maxhorancës, të deklaroheshin kundër në rast votimi. I gjendur përballë këtij presioni të shoqërisë dhe duke mos pasur as numrin e votave në Parlament Rama doli e mbajti një fjalim 30 minutash në të cilin për 29 minuta ofendoi tërë ata që kishin manipuluar shqiptarët, sipas tij, kundër projektit të sjelljes së armëve kimike, dhe në minutën e fundit tha se megjithatë vendimi i qeverisë ishte për të thënë “jo”.

Gjithsesi ka nga ata optimistë që këtë akt e konsiderojnë si një hap përpara të Shqipërisë në kuptimin e forcimit të shoqërisë civile më një anë dhe ndjeshmërisë së pushtetarëve ndaj zërit të saj në anën tjetër, por edhe për faktin se u thamë “jo” amerikanëve duke treguar një lloj dinjiteti në rritje.

A bëmë mirë ne që i refuzuam? Sipas meje mjafton të shikosh se nuk doli asnjë vend që t’i pranonte, se në Itali është ngritur alarmi edhe për atë se në cilin port do të kryhet kalimi nga anijet që do t’i transportojnë nga brigjet siriane për në anijen amerikane, që do të kryej pastrimin e parë, për të kuptuar se, nëse ne do t’i pranonim, do të tregonim një dobësi që do të na kushtonte shumë edhe si rrezikim që do tu krijonim njerëzve, edhe si ndotje që do t’i shkaktonim territorit, por edhe si ndotje e mëtejshme e imazhit tonë ndërkombëtar.