Paganizmi shekullarist: Bumi i shenjtërive jashtë fetare

Shkruan: Metin IZETI, Tetovë

Hulumtimet relevante serioze të bëra kohëve të fundit në lidhje me konceptet shekullare dhe fetare të udhëheqjes, si individuale ashtu edhe shoqërore, kanë treguar qartë se edhe në mesin e atyre që thonë se janë besimtarë dhe kanë dëshirë ta strukturojnë jetën e tyre individuale dhe shoqërore në kuadër të parimeve të besimit dhe në mesin e atyre që thonë se janë shekullar dhe kanë dëshirë me çdo kusht fenë ta izolojnë prej proçeseve shoqërore, ka të moralshëm dhe të pamoralshëm, të drejtë dhe të shtrembër, të mirë dhe të ligë, etj. 

Kohëve të fundit, dita ditës edhe në shoqërinë shqiptare paraqiten tekste dhe artikuj në të cilat nga të dyja palët analizohet çështja e inkuadrimit të fesë dhe parimeve fetare në organizimin shoqëror të njerëzve, gjë që është shumë e nevojshme , ndoshta edhe e vonuar.  Mirëpo, problemi kryesor qëndron  në atë se tekstet nuk janë analitike por janë deskriptive dhe në masë të madhe të huazuara nga mendimtarë, sociologë, filozofë, të cilët analizat e tyre i kanë bërë në shoqëritë që nuk kanë as për së afërmi karakteristika të ngjashme me shoqërinë shqiptare.

Fetarët, të udhëhequr nga besimi i tyre, që kryesisht ka të bëjë me nomen’in e fesë, përpiqen që parimet e fesë t’ia mbështetin shoqërisë nga aspekti i doktrinës fetare dhe gjithnjë thirren në autoritetin e Fjalës (në këtë rast Kur’anit) dhe Përfaqësuesit të gjallë të saj (Muhammedit a.s.) pa analizën thelbësore të fenomenit fetar, i cili është pjesë e pandashme e jetës së njeriut, qoftë për ata që e pranojnë ose për ata që nuk e pranojnë. Kjo do të thotë se nomeni fetar prezantohet në shoqëri  në platformën e autoritarizmit, si në botën e brendshme të individit.

Ndërsa, nga ana tjetër, shekullarët pa e njohur aspak fenë, si nomen dhe si fenomen shoqëror, të udhëhequr po ashtu nga analizat dhe vlerësimet e  mendimtarëve dhe sociologëve të huaj, që kryesisht i kanë hulumtuar shoqëritë krishtere perëndimore, dalin me konstatime edhe për shoqërinë shqiptare nga aspekti i fesë dhe politikës. 

Fetarët akuzohen se dëshirojnë t’ia imponojnë shoqërisë shqiptare parimet e një feje dhe se i përjashtojnë të tjerët, akuzohen se janë autoritarë dhe nuk kanë konstatime a posteriori, por në trajtë a priori i kuvendojnë postulatet e tyre fetare edhe nga aspekti shoqëror, ndërsa vetë kanë krijuar një lloj të paganizmit shekullar dhe të shenjtërive jashtë dhe antifetare. 

Krahas kësaj që u tha një nga problemet kryesore që për fat të keq është diskutabil në mjedisin tonë shqiptar, është edhe mosbërja  e dallimit midis institucionit fetar dhe individit fetar. Dhe, kjo është karakteristikë unikate e trajtesave gazetareske të nënqiellit tonë. Shekullarizmi e ka problem udhëheqjen e shoqërisë nga ana e klerit dhe nga ana e parimeve të zbulesës hyjnore, që sipas meje është mbështetje jodemokratike, pasi udhëheqja e shoqërisë dhe politika udhëhiqet nga zgjedhjet e lira, por nuk e ka problem inkuadrimin e njeriut  i cili është fetar, është teist, në politikë, pasi çdokush që voton ka të drejtë edhe të zgjidhet.

Imponimi i ateizmit, agnosticizmit, shekullarizmit nuk është asgjë tjetër, përveçse shenjtërim i çështjeve jashtë fetare dhe paganizëm shekullar. Për shkak të gjendjes inferiore dhe dëshirës që të mbahen në këtë gjendje, kjo katrahurë është duke u bërë vetëm me muslimanët. Vetëm kur janë në pyetje muslimanët atëherë ata nuk mund të merren me politikë, nuk mund të kryejnë obligimin  e të njerëzishmes në to, gjë që u kërkohet edhe nga feja islame, inkuadrimin në proceset shoqërore me qëllim që të ndërtojnë shoqëri të shëndoshë për të mirën e njerëzimit. Vetëm kur janë në pyetje muslimanët atëherë paraqiten fotografitë më primitive dhe të skajshme, që të gjithë ne e dimë se nuk kanë të bëjnë as me 5% e muslimanëve të botës. Ndërsa kur është puna për të tjerët, ku bëhen shkeljet më mizore të të drejtave të njerëzve në emër të një feje, as që dëgjohet edhe një zë i vetëm nga demokratët dhe agnostikët tonë.

Ose, mos të shkojmë në Lindjen e Largët, të ngelim këtu! Kur përmenden muslimanët, jepen shembuj nga shoqëritë më primitive, që kanë ngelur të tilla jo për shkak të fesë, por për shkak të shkaqeve të tjera sociale, që nëse analizohen pa paragjykime mund të shihen qartë. Ndërsa, kur përmenden katolikët, nuk paraqiten shembujt e shoqërive të Peru’së, Kilit, Bolivisë, Ekuadorit dhe të ngjashmëve. 

Nëse do të flasim për liri të mendimit, zgjedhje të lira, demokraci, nëse do të jemi në gjendje që në shoqëri të tolerojmë organizimet e homoseksualëve dhe të ngjashmëve, atëherë pse mos ta pranojmë inkuadrimin e fetarëve në organizimet shoqërore, madje edhe në politikë. Ose jemi bërë fundamentalist të paganizmit shekullar .

Dialogu në shoqërinë shqiptare është i mundur vetëm atëherë kur: “tjetrit dhe të ndryshmes do t’ia mundësojmë të prezantohet ashtu si është, do të lejojmë që vetë ta artikulojë pozicionin  e vet dhe jo gjithnjë të udhëhiqemi nga fiksimet e parafytyrimeve tona individuale për tjetrin dhe të ndryshmen nga ne, që në të shumtën e rasteve janë paragjykime, stereotipa dhe mosnjohje e tjetrit dhe të ndryshmes. 

Feja, në këtë rast feja islame, e cila në historinë e shoqërisë shqiptare është plotësisht differentia specifica e identitetit kolektiv të popullsisë dominante, identiteti fetar islam i shqiptarëve ka qenë faktor vendimtar në gjenezën e formimit të identitetit tonë etnonacional kolektiv dhe përfaqësuesit e saj nuk mund të reduktohen vetëm në argatë të dikujt, që dy shekujt e fundit u tregua shumë qartë se tërë fuqinë kanë dëshirë ta përqendrojnë rreth një grupi të caktuar për t’i eksploatuar të tjerët, pa marrë parasysh cilës fe i takojnë (rasti i katolikëve të Amerikës Latine, Afrikës Qendrore, etj).

Deshekullarizimi në postmodernën...

Qysh në fillim të viteve të nëntëdhjeta të shekullit të kaluar Peter Berger-i publikisht është tërhequr nga qëndrimet e mëparshme të tij, posaçërisht prej insistimeve të tij në debatet shekullariste të viteve të gjashtëdhjeta dhe shtatëdhjeta  të shekullit të kaluar. Më saktë, Berger-i nuk ka kthyer drejt ideve deshekullare, por vetë e ka parë gabimin metodologjik të tezës  “sa më pak religjion aq më shumë modernizim”. Kjo tezë u demantua nga vetë postmoderna në mbarë botën, pasi shoqëritë bashkëkohore janë religjioze ashtu si kanë qenë, në disa vende edhe më shumë. Madje, të tilla janë edhe shoqëritë, që pranohen si më të modernizuara, si SHBA-të, Japonia etj. 

Ajo që është më e rëndësishme, Bergeri e ka reviduar pozicionin e vet nga aspekti metodologjik i hulumtimit dhe kuptimit të fenomenit të shekullarizimit, thjesht për të shekullarizmi nuk ishte më parashikues, por përshkrues. Ose, thënë ndryshe, nuk ishte e shenjtëruar dhe e mbështetur, por njëra nga mundësitë e udhëheqjes së shoqërisë. 

Ndërsa për sa i përket procesit të deshekullarizimit në botë, thotë Bergeri, problemi është në çështjen e gjendjes së përgjithshme të dilemës shoqërore, duke filluar nga ekonomia e deri në politikë, së bashku me “krizën e identiteteve kolektive” në të cilën jetojnë pjesa dërmuese e popullsisë botërore. Derisa njerëzit, për nga përkufizimi, nuk e dëshirojnë dilemën ose siç parasheh Bergeri, të gjitha lëvizjet të cilat pretendojnë se do ta kthejnë bindjen dhe do ta largojnë dilemën, e kanë tregun e hapur. 

Postmoderna, në kundërshtim të modernes, në të gjithë lëmenjtë e jetës shoqërore dhe artistike dhe, si pasojë edhe në politikë, nuk e duron mosprezencën e të vërtetës dhe drejtësisë. Nëse debatet politike nuk janë të orientuara drejt daljes në pah të të vërtetës, pa marrë parasysh se ku janë ato, në periudhën në të cilën jetojmë rezultojnë me ngecje. Nuk e duron që qëllimi final të jetë mbështetja e argumenteve më të fosilizuara të së kaluarës dhe nëpërmjet idesë së absolvuar se “sa më pak religjiozë, aq më modernë” t’u mbështetet të tjerëve ideja e gjymtësisë shoqërore personale. 

Kjo gjendje gjithsesi se organizimin shoqëror dhe debatin politik e shndërron në përplasje dhe kacafytje me siklet dhe të pavlerë. Si rrjedhojë, çdokush që del me një dije, provë, dokument, dhe shenjë të re nga ana tjetër sulmohet në trajtë të pamëshirshme, të verbër dhe të shurdhër.

Jo vetëm në organizimin shoqëror, por edhe në përmasat shkencore është gjendja e këtillë. Nëse dijetarët udhëhiqen nga paradigmat dhe stereotipat e ndryshme dhe nuk digjen me dashurinë ndaj të vërtetës, por merren me deklasimin e të tjerëve, e shndërron dijen  në “Mjerim” siç do të kishte thënë Karl R. Popper-i. Gjithashtu edhe në sferën shoqërore jeta bëhet e padurueshme nëse disa përpiqen të jetojnë dhe ta organizojnë jetën e tyre brenda shoqërisë duke mos ia varë veshin dhe duke mos u ndikuar nga argumentet e ndryshme dhe të tjetrit.

Kjo, për fat të keq, është duke ndodhur tek ne. Në realitet kjo gjendje është në kundërshtim të plotë me postmodernën. Të mbrohen me fanatizëm teoritë të cilat janë në perëndim e sipër në botën bashkëkohore, të luftohet me arrogancën më të madhe dashuria e njerëzve të caktuar, sipas mënyrës personale, pa marrë parasysh na pëlqen neve ose jo, ndaj të vërtetës, vërtet më duket se ka nevojë për analiza më të thella. Domethënë që edhe njerëzit që ftojnë në empati, në zemërgjerësi për vlerat tjera, thirrësit e demokracisë, agnostikët, shekullarët, ateistët, janë në gjendje që të mbështesin me despotizëm dhe me totalitarizëm pranimin e ideve të tyre. Botëvështrimin e tyre e kanë vendosur në postin e të vërtetës absolute, e kanë shenjtëruar dhe më pas puna  e vetme është në çfarë mënyre të asgjësohen “ të devijuarit” e pafat nga kjo kredo dhe  renegatët nga kjo dogmë . Shembuj të tillë kemi shumë në të kaluarën në Perëndim, por si duket janë treguar të pasuksesshëm.

Sinkretizmet e ndryshme dhe shenjtërimet individuale...

Mosekzistimi i formacioneve reale profesionale e kanë shndërruar shoqërinë tonë në kosh të individëve që kanë zgjidhje të trajtës “Eureka” për çështjet shoqërore, kuptohet pa i analizuar veçoritë thelbësore të njeriut tonë. Sinkretizmi dhe relativizmi e kanë bajrakun e sundimit... Zoti është barazuar me shejtanin.

Deviza “ Anything goes”/ Çdo gjë e lejuar” e ka burgosur në vete qenien e lartë të emërtuar njeri dhe e ka zhveshur nga të gjitha veçoritë ontologjike dhe antropologjike me të cilat është bërë njeri; të tashmen dhe këtë vend e ka absolitizuar, e ka shenjtëruar dhe si, thotë Baudrillard-i, e ka anuluar ndjenjën e historisë.

Sikur dikujt i konvenon që të jemi në amulli, kllapi, nga të gjitha trajtat e ndjeshmërisë njerëzore; personi duhet t’i shërbejë vetëm fetisheve/dëshirave, pasioneve, egoizmave të veta. 

Dhe, tash krahas krejt kësaj katrahure që e shkatërron zemrën e një besimtari, që e cenon relacionin e tij me Krijuesin, do të kërkoni që ai të rrijë duarkryq dhe të shohë se si para syve të tij po shkatërrohet shoqëria (në këtë rast, shqiptare) dhe aspak të mos lëvizë nga vendi...

Jo, assesi – besimtari e ka për detyrim të kujdeset që shoqëria në të cilën jeton të jetë e udhëhequr nga vlerat dhe parimet e drejtësisë, të vërtetës, etikës etj. 

Feja është jetë. Jeta e fesë është e vërteta. Jeta është e mundur vetëm me të vërtetën. Nëse nuk ekziston e vërteta, edhe feja edhe jeta janë të burgosura.

Nietzsche është filozofi që më së miri e ka kuptuar relacionin midis fesë, jetës dhe të vërtetës. Si pasojë, ai ka bërë gjurmime të thella të fesë dhe jetës në Perëndim si dhe në pjesët e tjera të botës dhe në fund ka konstatuar se vetëm Islami nuk e ka ngulfatur dhe mbytur jetën dhe gjithnjë e ka mbajtur atë të gjallë. 

Ndërsa tash ne, muslimanët, çka të bëjmë, ta ngufatim edhe ne jetën apo të thellohemi edhe më në kllapinë tonë që s’e kemi pasur traditë kurrë në histori, përveçse në dy shekujt e materializmit historik në botë.

Shqiptarët muslimanë dhe shoqëria shqiptare...

Të ndikuar nga kultura krishtere evropiane, edhe në shoqërinë shqiptare copy paste është bartur ideja se feja dhe organizimi i shoqërisë janë kategori sociale politike të ndryshme nga njëra tjetra. Shekullarizmi, për fat të keq, në vend që të përkapet si një institucion social politik, është shndërruar në ideologji të shenjtë. Përderisa shekullarizmi në Evropë konsiderohet si mospërzierje e Kishës dhe Shtetit në punët e njëri tjetrit, tek ne është shndërruar në mosinkuadrim të besimtarëve muslimanë në asnjë sferë të jetës shoqërore, përveçse në ritet fetare, edhe atë për shkak se medoemos duhet të vdiset!!! 

Një muslimani assesi nuk mund t’i thoni se “morali është diçka tjetër, arsimimi diçka tjetër, feja diçka tjetër..., për shkak se asnjëra nga këto kategori në islam nuk mund të paramendohet jashtë fesë.”

Besimtari musliman aq sa është i obliguar të falë namaz, aq është i obliguar të jetë i moralshëm dhe të përpiqet për vendosjen e normave të moralit në shoqëri, të jetë i drejtë dhe të përpiqet për vendosjen e normave të drejtësisë në shoqëri, të jetë dijetar dhe të përpiqet për vendosjen e normave të dijes së mirëfilltë në shoqëri...

Muslimani bashkëkohor këtë e bën në kuadër të normave ekzistuese në botë, nëpërmjet institucioneve legale shoqërore...

Ai është pjesë e të gjitha organizmave shoqërore që përpiqen për ngritjen e vlerave njerëzore...

Ai gjithnjë këtë e bën duke e mirëkuptuar tjetrin dhe të ndryshmen dhe duke mos përdorur assesi mjete represioni primitiv...

Por, nëse orvatja e tij legale shoqërore është më e suksesshme, ideja e tij është më joshëse për njeriun bashkëkohor, atëherë pengimi i këtij procesi nga ana e shekullaristëve që shekullarizmin e konsiderojnë si të vetmen alternativë individuale dhe shoqërore për njeriun bashkëkohor kujtoj se është njëmendësi, totalitarizëm, autokraci...