INTERVISTA / 15 modelet e shoqërisë, nga Konfuci tek “Occupy Wall Street”

Nga Konfuci tek “Occupy wall street”, nga Muhamedi tek epoka postindustriale. Në epokën e corientimit, sociologu Domenico de Masi është përpjekur të klasifikojë grupet njerëzorë sipas ideologjisë së jetës

Domenico De Masi, me një pamje të padepërtueshme shkon dhe ulet para librarisë së studios së tij romane, ku një mbishkrim në një tullë false thotë: “Cdo mur, herët a vonë bie”. Sapo është kthyer nga një debat televiziv dhe shprehet i habitur tej mase nga sasia e të rinjve në politikën e re italiane: “Ndonjëherë shohim periudha të gjata inkubacioni dhe pastaj, krejt papritur, ja tek ndodh një revolucion”. Kjo duket se e ngacmon. Në moshën 76 vjecare, sociologu nuk ka pushuar së dhëni mësim (në La Sapienza), udhëtuari (është i dashuruar pas Brazilit, sic e konfirmojnë në muret e tij skicat e firmosura nga arkitekti Oscar Niemeyer) dhe shkruajturi: sapo ka botuar një libër 700-faqësh, një udhëtim në shoqërinë njerëzore, nga Konfuci tek Occupy Wall Street. “Kudo ku shkoj, vërej që njerëzit janë të pakënaqur dhe projektojnë të largohen, kudo lindin lëvizje proteste”, rrëfen ai. “Ndodh në Romë dhe në Kairo, në Berlin dhe Nju Jork. Dhe vlen për të varfërit dhe për miliarderët, sic më tregonte edhe bankieri Jorge Paolo Morgan. Vetë Berluskoni duhet të ketë fjetur më pak se unë dhe se ju në muajin e fundit. Dhe e dini përse?”

Përse?

Sepse është epoka e coroditjes. Nuk dimë të themi më me saktësi se cfarë është e majta dhe cfarë është e djathta, e bukura dhe e shëmtuara, burri dhe gruaja, e vërteta dhe e pavërteta, madje edhe e gjalla dhe e vdekura. Coroditja. Nuk e kanë patur të tillë as tek Iliada, apo Lufta dhe Paqja. Eshtë një gjendje e kohëve të fundit.

Dhe ju, cfarë shpjegimi keni dhënë?

Shikoni, më parë të gjitha shoqëritë lindnin në bazë të një modeli që ekzistonte tashmë. Republika greke qëndron tek fjalimi i Perikliut drejtuar athinasve. Mesjeta buronte nga dhjetë komandamentet dhe nga baballarët e Kishës. Në shtatëqindën, nja pesëdhjetë të rinj iluministë krijuan një botë të re. Edhe BRSS bazohej në një model që ekzistonte tashmë, atë të Marksit dhe Engelsit.

Po shoqëria jonë post-industriale?

Eshtë e ndryshme nga gjithë të tjerat. Një ditë, arkitekti i madh Le Crobusier erdhi në Positano dhe pyeti se mbi cfarë kriteri ishte ngjitur për lart. Në fakt, gjithësekush kishte ndërtuar shtëpi për hesap të tij. Kjo është shoqëria jonë, “Projekti Positano”. Ne jemi si kartografët e lashtësisë, jemi nisur pa një hartë.

Cfarë e dallon këtë shoqëri nga ajo e mëparshmja?

Epoka industriale bazohej mbi prodhimin e të mirave materiale, dhe vlerat e saj ishin shpejtësia, produktiviteti, organizimi hierarkik, puna e dorës. Shoqëria post-industriale – që lindi me Frojdin, Ajnshtainin, Pikason është megjithatë ende në fillim – bazohet mbi prodhimin e të mirave materiale (shërbime, informacione, simbole) dhe vlerat e saj janë intelektualiteti, subjektiviteti, estetika, feminilizimi, cilësia e jetës, etika dhe destrukturimi i hapësirës dhe kohës.

Një shoqëri në kërkim të modelit.

Po, dhe është gjithashtu momenti për të mobilizuar mendjet më të ndritura për ta krijuar, këtë hartë. Nevojitet një Davos i mendimit. Për shembull, me Renzo Pianon dhe muzikanin venezuelian Jose Abreu. Pak politikanë, pasi nuk shoh mendje të mëdha. Nuk më ekzaltojnë as yjet e shoqërive likuide dhe të gazta, as edhe Papa, që bën gjëra shumë fëmijërore. Fatkeqësisht, nuk shoh shumë Focault-ë në qarkullim.

Ndërkohë, keni klasifikuar 15 modelet e shoqërisë në histori. Cilët prej elementeve të tyre duhet të rikthejmë?

Benedetto Croce thoshte se nuk mundemi të mos jemi kristianë. Nuk mundet as të mos quhemi indianë, për shembull, për humanizmin e tyre spiritual, bir i një politeizmi që është më tolerant se sa monoteizmi. Konfucianizmi kinez na mëson se nuk ka nevojë të besosh për të patur atë që Kanti e quante ligji i moralit. Nga modeli japonez do të merrja rafinimin. Ai mysliman është i vëmendshëm sa i përket koherencës me tekstet e shenjtë. Katoliku ka ditur të reduktojë ankthin tonë kundrejt kënaqësive tokësore, ai carpe diem roman që rikthehet në Amerikën e sotme, sic e tregon Scorcesse tek filmi i fundit “Ujku i Uoll Stritit”.

Megjithatë, dy modelet që keni më shumë për zemër janë ai europian dhe ai brazilian.

Po, shteti social, i lindur me Bismarkun është krenaria e Europës. Nëse nuk pranojmë se cilësia e jetës është lënda jonë e parë, atëherë vëmë në lojë identitetin, dhe përfundojmë duke qenë të nënshtruar kundrejt SHBA, nga ana e tyre të mbërthyer nga një mijë kriza. Sa për Brazilin, ai është atdheu im i dytë, aty ky libër ka shitur tashmë 20 mijë kopje. Janë një popull i butë, bujar, i ndjeshëm, alegër, ngahera një laborator shumë interesant hibridizmi.

Nëse mendoni kur ishit ju i ri, dhe si janë nipërit tuaj sot, cili mendoni se është dallimi kryesor?

Eshtë e njëjta pyetje që i bëra Alberto Moravisë kur mbushi 80 vjet. Mu përgjigj: “Estetizmi. Të rinjve nuk u duhet të jetojnë më mes erës së pulave, dhe vishen më mirë”. Nipërit e mi do të jetojnë në një botë edhe më të bukur se e imja.

Jeni i sigurtë? Në libër ngrihet pyetje, me Hannah Arendt: “Cfarë ndodh në një shoqëri të përqëndruar tek puna, kur puna mungon?

Mbi të gjitha, po kalojmë nga një shoqëri të bazuar tek puna, në një shoqëri të bazuar tek koha e lirë, dhe do të punohet gjithnjë e më pak. Pastaj kam besim se do të ndodhë një rishpërndarje e madhe: e vetë punës (mes etërve dhe bijve), e garancive, pushtetit, dijes dhe shanseve. Kam besim sepse, sic thoshte bashkëpatrioti im Giambattista Vico, “Bota është ende e re”. Dhe sepse të rinjtë e sotëm mund të fluturojnë në të gjithë vendet e Europës me pak para, jetojnë në një epokë globale të mbushur me stimuj, dhe kanë më shumë kohë për t’ia kushtuar kreativitetit, ndonëse shpesh herë e cojnë dëm.

Pra po na thoni se i keni zili të rinjtë e sotëm? Po atëherë ju provokoni, profesor!

Ndonjëherë shoh mbesën time, studente e fizikës, dhe mendoj kohën kur unë isha i ri. Kam qenë gjithmonë një i apasionuar pas muzikës klasike, një trashëgimi e tim eti, i cili vdiq kur isha 9 vjec. Mbaj mend që, për të dëgjuar Simfoninë e nëntë nga një gramafon i rrënuar, duhej të ndërronim tetë disqe! Ndërsa sot, shikoni pak. (Ngrihet në këmbë, afrohet tek dritarja dhe shkëput një iPod nga impianti i stereos). Tek kjo gjëja e vogël janë memorizuar 4700 këngë, sinfoni dhe koncerte. Kjo është më e mira e botëve që kanë ekzistuar deri sot. Mbesa ime është vërtetë me fat.

La stampa/bota.al