Libri, një treg “i harruar”
Tregu i librit është në rënie, për 2013-n kjo rënie varion nga 20-40%. Kjo vlen si për Shqipërinë, ashtu edhe për Kosovën. Botuesit nuk kërk...
https://flurudha-portal.blogspot.com/2013/11/libri-nje-treg-i-harruar.html
Tregu i librit është në rënie, për 2013-n kjo rënie varion nga 20-40%. Kjo vlen si për Shqipërinë, ashtu edhe për Kosovën. Botuesit nuk kërkojnë politika shpëtuese (të tipit subvencione), por ndihmë për të rritur promocionin. Po prodhohen gjithnjë e më pak libra të rinj, ndërsa dashuria e shqiptarëve vazhdojnë të jenë autorët e huaj.
Në Shqipëri, të flasësh për tregun e librit nuk është aq e lehtë sa duket, nisur nga fakti se më shumë për të kujtohemi në ditët kur ai na shfaqet me shumicë dhe shkëlqim përpara syve tanë, gjatë panairit tradicional të përvitshëm. E në fakt, kjo është periudha e “artë” (aq sa mund të quhet e tillë në kohë krize) për botuesit shqiptarë dhe shitjet e tyre. Është koha kur moti ftohet dhe dëshira për të prekur faqet e një libri të kuruar mirë estetikisht dhe nga ana artistike na vjen vetvetiu, edhe pse shpenzimet për të janë të parat që ulim.
Të dhënat e INSTAT-it për shitjet e librave, revistave e gazetave për 6-mujorin e parë të vitit folën për rënie me 17%, ndërsa botuesit perceptojnë (nga burimet e tyre) se ajo është edhe më e madhe pasi arrin në 30-40%. Një tendencë që vazhdon që nga viti 2010. Megjithatë, nga ana tjetër, ka edhe shtëpi botuese që thonë se kanë pasur nivel shitjesh të kënaqshme, por në tërësi për tregun tregojnë se ai vazhdon të tkurret. Sepse duhet kuptuar që shitja e librit ka periudhat e tij gjatë një viti. Rënien, në fakt, e kanë ndier edhe importuesit e letrës që thonë se volumi i letrës së dedikuar për libra ka rënë ndjeshëm. Sipas tyre, kjo është një tendencë që ka gjasa të vazhdojë në kushtet kur ekonomia nuk është e qëndrueshme dhe libri shihet si mall luksi. E në këto kushte, shtëpitë botuese, jo të pakta në numër për një treg si vendi ynë, në kushte të tilla duhet të punojnë më fort për t’u dalluar dhe për t’i servirur lexuesit ushqimin e duhur për shpirtrat e tyre.
“Kriza e ka bërë situatën më të vështirë, që do të thotë se me librin duhet të punohet më shumë, të kurohet edhe nga pikëpamja e prezantimit të tij”, thotë Loreta Berhami, drejtore publikimi e shtëpisë botuese “Pegi”.
E në kohë krize, lufta më e madhe bëhet për të fituar “terren” që, në rastin e librit për lexuesin, nuk është vetëm e përqendruar në Shqipëri, por edhe në viset e tjera jashtë saj, kryesisht në Kosovë apo Maqedoni. Megjithëse konkurrenca përtej kufijve duket se nuk i tremb shumë botuesit shqiptarë, që duket se kanë fituar ndjeshëm terren dhe përtej kufijve, veçanërisht në Kosovë. Brenda tregut shqiptar të librit, diktuar edhe nga kriza, konkurrenca është në rritje. Botues të tjerë thonë se tregu shqiptar i librit është ende i pazhvilluar e për ta vërtetuar këtë, mjafton t’u hedhësh një sy librarive për të parë se në çfarë kushtesh shesin. Pjesa e “luanit” është ajo që shitet në Shqipëri, sidomos në Tiranë.
Botuesi dhe problemet e tregut
Libri, në vendin tonë, nuk vuan vetëm pasojat e rënies së fuqisë blerëse në kohë të vështirë, por vazhdon të përballet me probleme të mbartura në kohë, që e bëjnë të jetë një treg në kaos. Thuhet se i ngjan një rrethi vicioz, një malli që edhe pse punon me çmime relativisht të lira, nuk ecën shumë. Nuk ka interes për të hapur qendra të mëdha librash, gjë që do ta ndihmonte librin të përfaqësohej më mirë. Drejtuesit e shtëpive botuese thonë se duhet të flitet më shumë për librin, që lexuesi ta perceptojë si instrument të dijes dhe kënaqësisë. Ata thonë se një politikë e drejtë, nxitëse vlerash e standardesh, mbështetëse për librin, kërkohet me urgjencë. Nga ana tjetër, kriza e pagesave është duke i rënduar gjithmonë e më shumë. Megjithatë, motivet ekonomike të krizës së përgjithshme, nuk arrijnë ta shpjegojnë këtë dukuri, që ka mjaft efekte të tjera. Botuesit kërkojnë politika publike për të mbështetur libraritë, që rrezikojnë të mbeten fare pak dhe si rrjedhim, aksesi te libri do të ulet. Kërkohen fonde, që në Shqipëri ndër vite kanë qenë të pakta e aspak transparente. Thonë se kanë dëgjuar të flitet për një plan të madh për leximin. Për botuesit, e gjithë bota e letrave sot flet për të ulur TVSH mbi ebook-un, por në Shqipëri, përveç faktit të mungesës së strukturës për këtë produkt të ri libror, mungon besimi i plotë për shkak të piraterisë, dukuri e cila po mbyt prej disa vitesh botimet shqiptare dhe në raste të formës alternative, të e-book, të gjithë mendojnë: a do të piratohet edhe ky produkt?
Thonë se në një kohë kur në Europë përpiqen të ulin TVSH-në mbi ebook-un, Shqipëria ka ende këtë tatim më të lartin në Europë me 20%, një absurd. Botuesit kërkojnë mbështetje për bibliotekat, madje sipas tyre, kjo duhet të përbëjë prioritet. Nga ana tjetër, Shqipëria, sipas tyre, është i vetmi vend në Europë ku shteti me ligj u merr botuesve pesë kopje për çdo botim dhe pesë për çdo ribotim. E në fakt, detyrimi duhet të jetë një kopje, që shërben si kopje dokumentimi për Bibliotekën Kombëtare.
Ata thonë se duhet të ketë më shumë angazhim për çështjen e piraterisë dhe informalitetit. Sipas tyre, nuk është normale që sot në tregun shqiptar të librit janë me dhjetëra autorë të piratuar nga gjithë gjuhët e mëdha dhe nuk ndodh asgjë, nuk është normale që ka informalitet në rritje në tregun e botimeve, duke filluar nga shtypshkrimet informale, e deri te fotokopjime masive të teksteve universitare. Botuesit thonë se janë të gatshëm të bashkëpunojnë nëse duhet të bëhen ndryshime dhe përmirësime në kuadrin ligjor. Kur një libër botohet pa leje, ai prish rregullat e një konkurrence të drejtë dhe në pjesën më të madhe të herëve, nuk i plotëson standardet e botimit. Për botuesit, ky është diskutimi themelor: përmirësimi i standardit, rritja e tij më shumë se sa rritja e produktit dhe sasisë së titujve që hidhen në treg.
Çfarë na serviret dhe çfarë blejmë
Një vit më parë panë dritën rreth 2,866 botime, ndërsa këtë vit ishin vetëm 1,086 të tillë, ku pjesa më e madhe është letërsi e huaj artistike e tjetra në gjuhën shqipe. Ndër librat joartistikë që përbëjnë peshën kryesore, një pjesë e rëndësishme, është ajo e teksteve shkollore për të gjitha nivelet. Nuk ka asnjë dyshim se
lexuesi shqiptar vazhdon të tërhiqet më shumë nga letërsia e huaj. Raporti mes librit të huaj dhe atij shqiptar, për lexueshmërinë, flet në favor të të parit. Megjithatë, ka një rritje të kërkesës për titujt shqiptarë. Fakti është se letërsia artistike është gjithmonë e pëlqyeshme, sidomos për femrat që mbeten më besniket. Meshkujt janë më shumë të interesuar për letërsinë shumë cilësore, të natyrës historike, por edhe me karakter studimor. Mosha që lexon më shumë është mbi 25 vjeç.
Nga ana tjetër, afrimi i librit me lexuesin është një qasje që vjen me përvojën, por ka të bëjë edhe mënyra sesi bëhet reklamimi, që nuk është i drejtpërdrejtë. Libri nuk është vetëm një mall, por edhe një mjet kulture. Duket si diçka anakronike, por në kohë krize është shumë normale, që të ashpërsohet konkurrenca. Ajo duhet të jetë e lartë dhe e fortë, pasi kjo do të bëjë që të sillet një produkt i mirë dhe cilësor.
Në Shqipëri ka shtëpi botuese, mjaft konkurruese me njëra-tjetrën dhe që sjellin libra me vlerë. Gama e gjerë e librave që botohen e vështirëson përcaktimin se cila është kategoria më e mirë e lexuesit.
Revolucioni i largët i teknologjisë
Temat e-books dhe shitjet online janë ende larg vëmendjes së shtëpive botuese, ndërsa ka vend për të bërë ndryshime e për të sjellë risi në industri. Shqiptarët janë shumë të pranishëm në internet, qoftë si lexues, qoftë si shkrues, veçanërisht autorët e rinj. Ata janë shumë aktivë në rrjetet sociale dhe priren drejt komunikimit. Por, shtëpitë botuese ende nuk janë online në formën që e bëjnë simotrat e tyre në vende të tjera.
Mundësitë elektronike, si për publikimin e librave me kosto më të ulëta dhe promovimin dhe shitjen e tyre përmes platformave ekzistuese të shitjeve online, do të afronin edhe atë pjesë të lexuesve që për shkak të emigracionit, Shqipërinë e gjuhën shqipe e arrijnë përmes internetit. Pra, “kërcënimi” që vjen nga modernizimi i teknologjisë, që në botë është në rritje, nuk ka mbërritur ende në Shqipëri. Botuesit thonë se libri i përballon të gjitha risitë teknologjike, pasi njerëzit e kanë të vështirë të heqin dorë nga një zakon shumë i lashtë. Por sigurisht ata nuk e përjashtojnë mundësinë e ndërrimit të këtij zakoni në të ardhmen, kur njerëzit do të kenë pak kohë për të lexuar. Në Shqipëri, tendencat vijnë me vonesë, ndaj është ende herët për të folur për këtë fenomen. Shtëpitë botuese nuk e kanë marrë ende nismën për të hedhur në treg e-books, edhe pse është një zgjidhje alternative, me kosto më të ulët. Në rajonin tonë kjo tendencë po zhvillohet më tej. Megjithatë, botuesit shqiptarë janë të mendimit se ka shumë e shumë lexues që preferojnë metodën klasike të të lexuarit. Ta ruajnë librin si një kujtim, ta shikojnë të materializuar, së bashku me shënimet e tyre përkatëse. Këto janë dy tendenca që do të ecin paralelisht me njëra-tjetrën.
(marrë nga revista “Monitor”)
Në Shqipëri, të flasësh për tregun e librit nuk është aq e lehtë sa duket, nisur nga fakti se më shumë për të kujtohemi në ditët kur ai na shfaqet me shumicë dhe shkëlqim përpara syve tanë, gjatë panairit tradicional të përvitshëm. E në fakt, kjo është periudha e “artë” (aq sa mund të quhet e tillë në kohë krize) për botuesit shqiptarë dhe shitjet e tyre. Është koha kur moti ftohet dhe dëshira për të prekur faqet e një libri të kuruar mirë estetikisht dhe nga ana artistike na vjen vetvetiu, edhe pse shpenzimet për të janë të parat që ulim.
Të dhënat e INSTAT-it për shitjet e librave, revistave e gazetave për 6-mujorin e parë të vitit folën për rënie me 17%, ndërsa botuesit perceptojnë (nga burimet e tyre) se ajo është edhe më e madhe pasi arrin në 30-40%. Një tendencë që vazhdon që nga viti 2010. Megjithatë, nga ana tjetër, ka edhe shtëpi botuese që thonë se kanë pasur nivel shitjesh të kënaqshme, por në tërësi për tregun tregojnë se ai vazhdon të tkurret. Sepse duhet kuptuar që shitja e librit ka periudhat e tij gjatë një viti. Rënien, në fakt, e kanë ndier edhe importuesit e letrës që thonë se volumi i letrës së dedikuar për libra ka rënë ndjeshëm. Sipas tyre, kjo është një tendencë që ka gjasa të vazhdojë në kushtet kur ekonomia nuk është e qëndrueshme dhe libri shihet si mall luksi. E në këto kushte, shtëpitë botuese, jo të pakta në numër për një treg si vendi ynë, në kushte të tilla duhet të punojnë më fort për t’u dalluar dhe për t’i servirur lexuesit ushqimin e duhur për shpirtrat e tyre.
“Kriza e ka bërë situatën më të vështirë, që do të thotë se me librin duhet të punohet më shumë, të kurohet edhe nga pikëpamja e prezantimit të tij”, thotë Loreta Berhami, drejtore publikimi e shtëpisë botuese “Pegi”.
E në kohë krize, lufta më e madhe bëhet për të fituar “terren” që, në rastin e librit për lexuesin, nuk është vetëm e përqendruar në Shqipëri, por edhe në viset e tjera jashtë saj, kryesisht në Kosovë apo Maqedoni. Megjithëse konkurrenca përtej kufijve duket se nuk i tremb shumë botuesit shqiptarë, që duket se kanë fituar ndjeshëm terren dhe përtej kufijve, veçanërisht në Kosovë. Brenda tregut shqiptar të librit, diktuar edhe nga kriza, konkurrenca është në rritje. Botues të tjerë thonë se tregu shqiptar i librit është ende i pazhvilluar e për ta vërtetuar këtë, mjafton t’u hedhësh një sy librarive për të parë se në çfarë kushtesh shesin. Pjesa e “luanit” është ajo që shitet në Shqipëri, sidomos në Tiranë.
Botuesi dhe problemet e tregut
Libri, në vendin tonë, nuk vuan vetëm pasojat e rënies së fuqisë blerëse në kohë të vështirë, por vazhdon të përballet me probleme të mbartura në kohë, që e bëjnë të jetë një treg në kaos. Thuhet se i ngjan një rrethi vicioz, një malli që edhe pse punon me çmime relativisht të lira, nuk ecën shumë. Nuk ka interes për të hapur qendra të mëdha librash, gjë që do ta ndihmonte librin të përfaqësohej më mirë. Drejtuesit e shtëpive botuese thonë se duhet të flitet më shumë për librin, që lexuesi ta perceptojë si instrument të dijes dhe kënaqësisë. Ata thonë se një politikë e drejtë, nxitëse vlerash e standardesh, mbështetëse për librin, kërkohet me urgjencë. Nga ana tjetër, kriza e pagesave është duke i rënduar gjithmonë e më shumë. Megjithatë, motivet ekonomike të krizës së përgjithshme, nuk arrijnë ta shpjegojnë këtë dukuri, që ka mjaft efekte të tjera. Botuesit kërkojnë politika publike për të mbështetur libraritë, që rrezikojnë të mbeten fare pak dhe si rrjedhim, aksesi te libri do të ulet. Kërkohen fonde, që në Shqipëri ndër vite kanë qenë të pakta e aspak transparente. Thonë se kanë dëgjuar të flitet për një plan të madh për leximin. Për botuesit, e gjithë bota e letrave sot flet për të ulur TVSH mbi ebook-un, por në Shqipëri, përveç faktit të mungesës së strukturës për këtë produkt të ri libror, mungon besimi i plotë për shkak të piraterisë, dukuri e cila po mbyt prej disa vitesh botimet shqiptare dhe në raste të formës alternative, të e-book, të gjithë mendojnë: a do të piratohet edhe ky produkt?
Thonë se në një kohë kur në Europë përpiqen të ulin TVSH-në mbi ebook-un, Shqipëria ka ende këtë tatim më të lartin në Europë me 20%, një absurd. Botuesit kërkojnë mbështetje për bibliotekat, madje sipas tyre, kjo duhet të përbëjë prioritet. Nga ana tjetër, Shqipëria, sipas tyre, është i vetmi vend në Europë ku shteti me ligj u merr botuesve pesë kopje për çdo botim dhe pesë për çdo ribotim. E në fakt, detyrimi duhet të jetë një kopje, që shërben si kopje dokumentimi për Bibliotekën Kombëtare.
Ata thonë se duhet të ketë më shumë angazhim për çështjen e piraterisë dhe informalitetit. Sipas tyre, nuk është normale që sot në tregun shqiptar të librit janë me dhjetëra autorë të piratuar nga gjithë gjuhët e mëdha dhe nuk ndodh asgjë, nuk është normale që ka informalitet në rritje në tregun e botimeve, duke filluar nga shtypshkrimet informale, e deri te fotokopjime masive të teksteve universitare. Botuesit thonë se janë të gatshëm të bashkëpunojnë nëse duhet të bëhen ndryshime dhe përmirësime në kuadrin ligjor. Kur një libër botohet pa leje, ai prish rregullat e një konkurrence të drejtë dhe në pjesën më të madhe të herëve, nuk i plotëson standardet e botimit. Për botuesit, ky është diskutimi themelor: përmirësimi i standardit, rritja e tij më shumë se sa rritja e produktit dhe sasisë së titujve që hidhen në treg.
Çfarë na serviret dhe çfarë blejmë
Një vit më parë panë dritën rreth 2,866 botime, ndërsa këtë vit ishin vetëm 1,086 të tillë, ku pjesa më e madhe është letërsi e huaj artistike e tjetra në gjuhën shqipe. Ndër librat joartistikë që përbëjnë peshën kryesore, një pjesë e rëndësishme, është ajo e teksteve shkollore për të gjitha nivelet. Nuk ka asnjë dyshim se
lexuesi shqiptar vazhdon të tërhiqet më shumë nga letërsia e huaj. Raporti mes librit të huaj dhe atij shqiptar, për lexueshmërinë, flet në favor të të parit. Megjithatë, ka një rritje të kërkesës për titujt shqiptarë. Fakti është se letërsia artistike është gjithmonë e pëlqyeshme, sidomos për femrat që mbeten më besniket. Meshkujt janë më shumë të interesuar për letërsinë shumë cilësore, të natyrës historike, por edhe me karakter studimor. Mosha që lexon më shumë është mbi 25 vjeç.
Nga ana tjetër, afrimi i librit me lexuesin është një qasje që vjen me përvojën, por ka të bëjë edhe mënyra sesi bëhet reklamimi, që nuk është i drejtpërdrejtë. Libri nuk është vetëm një mall, por edhe një mjet kulture. Duket si diçka anakronike, por në kohë krize është shumë normale, që të ashpërsohet konkurrenca. Ajo duhet të jetë e lartë dhe e fortë, pasi kjo do të bëjë që të sillet një produkt i mirë dhe cilësor.
Në Shqipëri ka shtëpi botuese, mjaft konkurruese me njëra-tjetrën dhe që sjellin libra me vlerë. Gama e gjerë e librave që botohen e vështirëson përcaktimin se cila është kategoria më e mirë e lexuesit.
Revolucioni i largët i teknologjisë
Temat e-books dhe shitjet online janë ende larg vëmendjes së shtëpive botuese, ndërsa ka vend për të bërë ndryshime e për të sjellë risi në industri. Shqiptarët janë shumë të pranishëm në internet, qoftë si lexues, qoftë si shkrues, veçanërisht autorët e rinj. Ata janë shumë aktivë në rrjetet sociale dhe priren drejt komunikimit. Por, shtëpitë botuese ende nuk janë online në formën që e bëjnë simotrat e tyre në vende të tjera.
Mundësitë elektronike, si për publikimin e librave me kosto më të ulëta dhe promovimin dhe shitjen e tyre përmes platformave ekzistuese të shitjeve online, do të afronin edhe atë pjesë të lexuesve që për shkak të emigracionit, Shqipërinë e gjuhën shqipe e arrijnë përmes internetit. Pra, “kërcënimi” që vjen nga modernizimi i teknologjisë, që në botë është në rritje, nuk ka mbërritur ende në Shqipëri. Botuesit thonë se libri i përballon të gjitha risitë teknologjike, pasi njerëzit e kanë të vështirë të heqin dorë nga një zakon shumë i lashtë. Por sigurisht ata nuk e përjashtojnë mundësinë e ndërrimit të këtij zakoni në të ardhmen, kur njerëzit do të kenë pak kohë për të lexuar. Në Shqipëri, tendencat vijnë me vonesë, ndaj është ende herët për të folur për këtë fenomen. Shtëpitë botuese nuk e kanë marrë ende nismën për të hedhur në treg e-books, edhe pse është një zgjidhje alternative, me kosto më të ulët. Në rajonin tonë kjo tendencë po zhvillohet më tej. Megjithatë, botuesit shqiptarë janë të mendimit se ka shumë e shumë lexues që preferojnë metodën klasike të të lexuarit. Ta ruajnë librin si një kujtim, ta shikojnë të materializuar, së bashku me shënimet e tyre përkatëse. Këto janë dy tendenca që do të ecin paralelisht me njëra-tjetrën.
(marrë nga revista “Monitor”)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
