Homazh për Isak Babelin

Nga Doris Lessing*



Duhet të niseshim në njëmbëdhjetë, atë ditë që i kisha premtuar Katerinës ta merrja të vizitonte mikuntim të ri Filip në shkollën e qytezës, por ajo erdhi që më nëntë. Fustani i saj blu ishte i ri dhe po kështu dukeshin edhe këpucët e modës. Flokët, sapo i kish rregulluar. Dukej më shumë se asnjëherë më parë si një nga ato vajzat e rozta apo të arta të kuadrove të Renuarit, që presin gjithçka nga jeta.
Katerina jeton në një shtëpi të bardhë nga ku mund të soditen rrjedhat e kafta të rrymës së lumit. Ajo më ndihu të pastroja banesën time me një përkushtim që tregonte se ajo ndjente që apartamentet e vegjël ishin më romantikë se shtëpitë e mëdha. Ne gjerbëm çaj dhe folëm kryesisht për Filipin, i cili si pesëmbëdhjetë vjeçar kishte një shije të çuditshme që nga ushqimi dhe deri te muzika. Katerina nguli sytë në librat e shpërhapur rreth dhomës së tij dhe më pyeti nëse mund t'mi huante tregimet e Isak Babelit për t'i lexuar në tren. Katerina është trembëdhjetë. I sugjerova se mund t'i dukeshin të vështira, por ajo ma ktheu: "Po, a po i lexon ato Filipi, apo jo?"
Gjatë udhëtimit të shkurtër lexova gazetat dhe sodita fytyrën e saj mjaft të vrenjtur teksa ndërronte faqet e Babelit, veprim me të cilin ajo ishte e vendosur të mos linte asgjë që mund ta bënte të pavlefshme për sytë e Filipit.
Në shkollën, që është aq këndshme, civile dhe e mrekullueshme, dy fëmijët ecën krah-për-krah përmes fushave të gjelbërta kurse unë i ndoqa, duke parë sesi dielli praronte kokat e tyre të miqësuara, e që ktheheshin ballë njëri-tjetrit teksa flisnin. Në dorën e majtë Katerina vazhdonte të mbante historitë e Isak Babelit.
Pas drekës, shkuam aty ku ishin pikturat. Filipi e bëri atë të mendonte se pikturonte vetëm për qejf pasi s'ia vlente në fakt për njerëzit inteligjentë dhe tjetër se... e bëri lëshimin thjesht për hirin tonë. Me të njëjtën dëshirë, zgjodhëm dy filmat më seriozë që shfaqeshin atëkohë në qytezën e vogël. Bëhej fjalë për një prift të mirë që ndihmonte kriminelët në Nju Jork. Anipse mirësia e tij s'kish qenë e mjaftë të ndalonte njërin syresh që të përcillej në dhomën e ekzekutimit me gaz, dhe unë me Filipin e pritëm Katerinën derisa ajo ndaloi së qari dhe tashmë mund të përballej me dritën e mbrëmjes të artë.
Në hyrjen e kinemasë, portieri ishte shtrirë në pritje për këdo që dilte me sytë e skuqur. Duke e kapur Katerinën nga krahu i përvuajtur, i tha me hidhërim: "Po, por pse po qan? Ai duhej të dënohej për krimin e tij, apo jo?" Katerina ia nguli sytë, dyshuese. Filipi e shpëtoi nga kjo situatë duke thënë me shpërfillje: "Disa njerëz nuk e ndajnë dot të mirën prej të keqes edhe nëse ajo iu përshfaqet përpara. Ndërkohë, portieri u përqendrua nga një tjetër njeri që iu shfaq në derë me sytë e skuqur; ne shkuam tek stacioni, e fëmijët heshtnin prej mizorisë së botës.
Përfundimisht, Katerina u shpreh sërish me sytë e njomur: "Unë mendoj se çdo gjë është absolutisht e egër dhe s'mund të rri dot pa menduar për të". Kurse, Filipi ia ktheu: "Por ne arritëm të mendonim për të, s'e shikon, sepse nëse nuk do ta këqyrnim, do të kish vazhduar më tej, s'e sheh vallë?"
Në tren, duke u kthyer drejt Londrës u ula pranë Katerinës. Ajo kishte hapur tregimet para vetes, por tha: "Fati i madh i Filipit. Do kisha dashur të shkoja në atë shkollë. E vërejtët vallë atë vajzën që e përshëndeti në kopsht? Ata duhet të jenë miq të vërtetë. Do doja që nëna ime të më lejonte një veshje si të saj, kjo s'është e drejtë".
"M'u duk se ishte shumë e vjetër për të".
"Oh, vërtetë?"
Shpejt koka e saj u var drejt librit, por një moment e ngriti vrulltazi të më pyeste sërish: " A është vërtetë, shkrimtar i njohur?"
"Ai është një shkrimtar i mrekullueshëm, brilant, një nga më të mirët".
"Pse?"
"Mirë, për një gjë, ai është fare i thjeshtë. Shiko sa pak fjalë përdor dhe sa të forta janë tregimet e tij".
"E shikoj. E njihni? Jeton në Londër?
"Oh, jo, ka vdekur".
"Ah, e kujtova gjallë kur dëgjova mënyrën sesi flisnit për të".
"Më vjen keq. Besoj që nuk po e mendoja si të vdekur".
"Kur ka vdekur?"
"E kanë vrarë. Njëzetë vjet të shkuara, më duket".
"Njëzet vjet". Duart e saj filluan ta shtynin librin drejt meje dhe pastaj u qetësua. "Do të mbush katërmbëdhjetë në Nëntor", deklamoi, me tingull disi kanosës ndërsa sytë e vet më sfiduan.
E pashë të vështirë të shprehja nevojën time për shfajsim, por para se të flisja, ajo me një kujdes të matur më përsëriti: "Thatë se ishte vrarë?"
"Po".
"Shpresoj që njeriu që e vrau të jetë ndjerë keq, kur ka marrë vesh se vrau një shkrimtar të famshëm".
"Po, kështu shpresoj edhe unë".
"Ishte i vjetër kur e vranë?"
"Jo, fare i ri".
"Epo, kjo mund të quhet fat i keq, apo jo?"
"Po, besoj që pati fat të keq".
"Cili mendoni se është historia më e mirë këtu? Dua të them, që të ma thoni hapur, pra më e mira fare prej tyre".

Unë zgjodha tregimin për vrasjen e patës. Ajo e lexoi ngadalë, ndërsa vetë po qëndroja i ulur duke pritur, me dëshirën për ta marrë prej saj, duke dashur ta mbroj këtë njeri të vogël të mrekullueshëm prej Isak Babelit.

Kur kish mbaruar më tha: "Në fakt, një pjesë të madhe s'e kuptoj. Ai ka gjetur një mënyrë komike të të parit të gjërave. Pse duhet që këmbët e një mashkulli në çizme të ngjajnë me ato të një vajze?" Përfundimisht e shtyu librin drejt meje dhe më tha: "Mendoj se është shumë ngjethëse".

"Vetëm se duhet të kuptosh llojin e jetës që bënte. E para, ishte një hebre në Rusi. E kjo ishte një e keqe e madhe. Pastaj eksperienca e jetës së vet ishte e gjitha revolucion dhe luftë civile dhe..."

Por mund të shihja se këto fjalë po hidheshin tutje syzeve të kthjellta që mbanin vështrimin e saj refuzues, dhe it thashë: "Shiko, Katerinë pse nuk përpiqesh sërish kur të jesh më e rritur? Ndoshta atëherë do të të pëlqejë më shumë?"
Ajo më pa mirënjohëse:"Po, ndoshta kjo do ishte më e mira. Pos të gjithave, Filipi është dy vjet më i madh se unë, apo jo?"
Një javë më vonë mora një letër nga Katerina.

Të faleminderit shumë që u treguat aq i mirë sa të më shoqëronit në vizitën te shkolla e Filipit. Ka qenë, dita më e bukur e të gjithë jetës sime. Të jam jashtëzakonisht mirënjohëse që më morët me vete. Kam menduar për priftin e Hoodlumit. Ai film më tregoi jashtë çdo forme dyshimi se Dënimi Kapital është një Gjë e Parëndësishme dhe unë kurrë s'do të harroj se çfarë kam nxënë atë mbrëmje, ndërsa mësimi që mora do të më shoqërojë gjatë gjithë jetës. E kam përsiatur gjatë se çfarë më thatë për Isak Babelin, shkrimtarin e madh rus të tregimeve dhe tashmë e shikoj se thjeshtësia e vetëdijshme e stilit të tij ishte tamam ajo që e bëri atë tej çdo dyshimi, shkrimtar të madh ndaj edhe tani në hartimet në shkollë jam duke u përpjekur që të hahem me të aqsa t'ia kuptoj thjeshtësinë e ndërgjegjshme që është baza e vetme për një stil shkrimi vërtet brilant. Me dashuri Katerina. P.S.

A ju ka thënë gjë Filipi për festën time? I kam shkruar por ende s'më është përgjigjur. Ju lutem, shikoni mos e merrni vesh nëse do të vijë apo thjesht ka harruar t'i përgjigjet letrës sime. Shpresoj të vijë, pasi nganjëherë më duket sikur do të vdes, nëse ai nuk vjen. P.P.S. Ju lutem mos i tregoni se çfarë ju thashë sepse do të vdisja po ta dinte. Me dashuri Katerina.

*E përktheu nga origjinali Ben Andoni. Tregimi është botuar në vëllimin "The Temptation of Jack Orkney